O tym nigdy za wiele: CIĘŻKO - nie do zniesienia

Jeden z polskich trenerów piłki ręcznej mówi w wywiadzie prasowym: "Zdajemy sobie sprawę, że sytuacja jest ciężka". Nie do przyjęcia jest ta „ciężka sytuacja"! - mówię od razu. Sytuacja może być trudna, niełatwa, skomplikowana.

Jeszcze parę lat temu, zwracając uwagę na nadużywane formy ciężki i ciężko, dostrzegałem związane z tym zjawiskiem różnice społeczne między użytkownikami polszczyzny. Oto na przykład udzielający wywiadu sportowiec posługiwał się wyłącznie tymi określeniami, podczas gdy rozmawiający z nim dziennikarz miał jeszcze w swoim zasobie leksykalnym postacie wariantywne - trudny, trudno, niełatwy, niełatwo, mozolny, męczący.

Dziś ten sam sprawozdawca sportowy potrafi przez cały mecz używać tylko konstrukcji z ciężki i ciężko, a i dostrzegam w najrozmaitszych sytuacjach komunikacyjnych na uniwersytecie - w czasie seminariów, egzaminów, konsultacji, że pojawiają się one niepokojąco często.

Przed paroma miesiącami przeczytałem w poważnej pracy naukowej: „Ciężko byłoby jednak wskazać równocześnie wypowiedzi mówiące w podobny sposób o przekazie reklamowym". Modny wyraz wdarł się więc nawet do stylu najbardziej odległego od mowy potocznej! Na szczęście znalazły się w tym tekście również i takie wypowiedzenia, jak: „Trudno się też dziwić, że problem ten wciąż jest nierozstrzygnięty", „Trudno się dziwić, że w naszych warunkach pojawiają się reklamy świadczące o braku profesjonalizmu" czy „Trudno w każdym razie mówić o manipulacji".

Najważniejszym stylistycznym argumentem przemawiającym za powściągliwością w operowaniu przymiotnikowo-przysłówkową parą ciężki - ciężko w znaczeniu «trudny, niełatwy, mozolny, męczący, trudno, niełatwo» jest jej wystarczająco szeroki zakres funkcjonowania na innych obszarach semantycznych. Powiemy przecież: ciężka torba, ciężka walizka, ciężkie dziecko, ciężki do tańca (w tańcu), ciężki do matematyki, ciężki do sportu, opaść ciężko na fotel, los go ciężko doświadczyl, ciężko zachorował, jest w ciężkim stanie, ciężki karabin maszynowy, ciężki krok, ciężki chód, ciężki cios, ciężkie pobicie, ciężka ręka, ciężki oddech, ciężka walka, ciężkie roboty, ciężka praca, ciężki kawałek chleba, ciężkie chwile, grzech ciężki, z ciężkim sercem, ciężki wypadek, ciężkie powikłania, ciężkie przekleństwa, ciężki dowcip, ciężki styl, ciężki film, ciężkie gmaszysko, ciężka atmosfera, ciężki odór, ciężki obiad, ciężko wyładowany, ciężko podkuty, ciężko odpokutować, ciężko kogoś dotknąć, ciężko doświadczony, ciężko na duszy, ciężko dudnić, wyglądać ciężko i ponuro, ciężko ranny, za ciężko ubrany, nauka idzie mu ciężko, ciężko oddychać, ciężko pracować, ciężko myślący.

Poza wszystkim - słowa ciężki, ciężko użyte w tekstach oficjalnych w znaczeniu «trudno, niełatwo» grzeszą swym zbyt potocznym charakterem. Niewątpliwie zatem pierwsze zdanie z przywołanego artykułu naukowego powinno brzmieć następująco: „Trudno (niełatwo) byłoby jednak wskazać równocześnie wypowiedzi mówiące w podobny sposób o przekazie reklamowym".

 

JAN MIODEK,  Słowo jest w człowieku, Wydawnictwo Dolnośląskie